نان سنگک

واژه « سنگک » از دو جزء « سنگ » و « ک » نسبت ساخته شده و آن نانی است که بر روی سنگ ریزه ( ریگ ) پزند.  قدیمی ترین فرهنگ لغتی که از « نان سنگک » نام برده « برهان قاطع » است که در سال 1062هجری قمری ( 1019  ) نوشته شده ،  مولف این فرهنگ در معنی واژه سنگک می نویسد: « نوعی نان هم هست که بر روی سنگ ریزه های گرم بپزند.»
سنگک نام نانی است که چون خمیر آن را بر روی تنوری که پر از سنگ ریزه است اندازند به این اسم موسوم شده.  از پیشینه « نان سنگک » و « نانوایی­‌های سنگک پزی » و از تاریخ پیدایش آن در ایران اطلاع دقیقی در دست نیست.  اما به نظر می­رسد پختن این گونه نان قبل از زمان صفویان در ایران مرسوم و متداول بود است. دلیل ما یکی فرهنگ برهان قاطع است و دلیل دیگر شرح کوتاه « شاردن » سیاح فرانسوی درباره چگونگی نان سنگک در سیصد سال پیش از این است.  شاردن در کتاب سیاحت نامه خود می نویسد « قسم دیگر سنگک است که به معنی نان سنگ ریزه است.  چون آن را در کوره هایی که به مانند اجاق های اروپایی ساخته شده و کف آن ازسنگ ریزه هایی به درشتی گردو (فندق) به قدر دو انگشت مستور گشته است می پزند.  این نان ( سنگک ) از نان معمولی ( تافتون ) ضخیم تر است و تصویر آن دراز و یک لیور و نیم وزن دارد.  نانوایان برای صرفه جویی در سوخت هیزم آن را روی سنگ ریزه می پزند.  چون سنگ ریزه ها حرارت را خوب جذب و حفظ می کنند و زودتر خمیر را می پزند.  اما بعضی جاهای این نان کمتر از قسمت های دیگر پخته است.  » نان سنگک از ( یکی از اولین ) نان های بازاری است و پیشه سنگکی یکی از پیشه های وابسته به شهر و شهرنشینی است.  ظاهراً این پیشه هم زمان با گسترش شهرها و پدید آمدن بازار های بزرگ در ایران پیدا شده است. اما روشن نیست که در چه زمانی و در کدامیک از شهر ها برای نخستین بار به وجود آمده است.  و این ابهام همه به سبب بی توجهی مورخان و نویسندگان قدیم به مسائل اجتماعی و چگونگی و شیوه زندگی توده مردم و وابستگی های آن ها با یکدیگر بود است.